Nee, het Belgische defensiebudget daalde niet onder de vorige regering

In een Facebookpost op 19 januari stelt kersverse minister van Defensie Theo Francken (N-VA) dat het Belgisch defensiebudget daalt: “Terwijl de hele westerse wereld met flinke tegenzin haar defensiebudgetten fors verhoogt, daalt bij ons het defensiebudget zelfs in oorlogstijd,” aldus Francken. Hij verwijst daarmee naar de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. In januari zou het totale defensiebudget gedaald zijn “zowel in nominale cijfers, van 6,05 miljard euro in 2024 naar 5,97 miljard in 2025, als in percentage t.o.v. het BBP, de NAVO maatstaf, van 1,31% naar 1,29%.”

NAVO-cijfer voor 2024 niet te vergelijken met voorlopig cijfer voor 2025

“Dat eerste cijfer, voor 2024, komt uit de Belgische defensiecijfers voor NAVO,” bevestigt de woordvoerder van Theo Francken aan Factcheck.Vlaanderen. Dat percentage zou volgens Francken van 1,31% van het Belgische BBP naar 1,29% geëvolueerd zijn in 2025. “Dat laatste cijfer is een voorlopig cijfer,” legt de woordvoerder uit. Dat wil zeggen dat het uit de regering in lopende zaken komt.

In 2014 werd afgesproken dat elke lidstaat van de NAVO zou streven 2% van het BBP uit te geven aan defensie. In het STAR-plan van voormalige minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS), mikte zij op een bescheiden 1,54% tegen 2030. De huidige regering wil meer investeren in defensie. “Maar ook tijdens de vorige regering was er wel degelijk een stijging in het Belgische defensiebudget,” zergt Alexander Mattelaer, NAVO-research fellow bij het Egmont Instituut en professor Internationale Veiligheid aan VUB.

De twee percentages (1,31% voor 2024 en 1,29% voor 2025) kan je niet naast elkaar plaatsen, aangezien ze volgens een andere methode zijn berekend.

Budget voor Oekraïne ontbreekt in begroting in lopende zaken

Voor het jaartotaal van 2025 is een voorlopige begroting opgesteld. Dat komt omdat de Arizona-coalitie in januari nog in onderhandeling was. Een regering van lopende zaken kan geen hervormingen, besparingen of niet-dringend nieuw beleid goedkeuren. Er wordt dus gewerkt met het principe van voorlopige twaalfden: het defensiebudget uit het begrotingsrapport van 2025, bestaat uit de totale begroting voor 2024, gedeeld door 12. 

Belangrijk: in het defensiebudget uit de regering van lopende zaken is de militaire steun aan Oekraïne niet opgenomen. “Deze is dus ook niet te zien in het defensiebudget van de eerste maanden van 2025,” vertelt hoogleraar Openbare Financiën Herman Matthijs (VUB-UGent). Militaire steun aan Oekraïne is er opgenomen in het jaartotaal van de noodhulp aan het land.

Defensiebudget stijgt

Volgens professor Matthijs zijn de NAVO-cijfers volgens een andere verdeelsleutel opgemaakt. Voormalig chef van de landmacht Marc Thys geeft aan dat in het NAVO-cijfer voor 2024 - 1,30% - wél militaire uitgaven aan Oekraïne zijn opgenomen. “Dit valt onder defensie-inspanning,” aldus Thys, die nu is aangesloten bij het Egmont Instituut. Die steun aan Oekraïne bevat de raming van 675 miljoen voor dit jaar en het budget van 950 miljoen dat de Kamer toekende.

Tijdens de NAVO-top van 2024 werd extra steun aan Oekraïne beloofd. Het Ministerie van Defensie geeft eind 2024 blijk van een ‘paraatheid in geval van escalatie’ en ook volgens het - intussen herziene - STAR plan, zou de Belgische defensie-steun aan Oekraïne stijgen in 2025.

Pieken en dalen

Als we de zomerbegroting naast interne cijfers voor de defensie-uitgaven leggen, zitten we op 1,41% aan defensiespending in 2025. “Maar dat wil niet zeggen dat we goed bezig zijn,” voegt professor Mattelaer daar aan toe. Want de 2% die in de NAVO werd besloten is een cijfer uit 2014, gebaseerd op de toenmalige geopolitiek.

“Onder defensieminister Vandeput zijn in 2018 verschillende grote aankoopcontracten ingepland, hetgeen voor een piek in defensie-uitgaven zorgde in daaropvolgende jaren,” aldus Mattelaer. “Maar het dient gezegd dat sindsdien lidstaten als Polen er al in geslaagd zijn om 4,2% van hun BBP te investeren in defensie."

Conclusie

Het Belgische defensiebudget daalde begin dit jaar niet van 1,31% naar 1,29% van het Belgische BBP. Het cijfer van 1,29% komt uit de begroting voor 2024 en bevat geen militaire steun aan Oekraïne, waarvoor 675 miljoen euro was geraamd. De begroting in twaalfden verschilt van interne begrotingscijfers. Als we die samen met de steun aan Oekraïne optellen, komen we op een percentage van 1,41% voor 2025.