Geen bewijs dat roomboter gezonder is dan margarine

Op sociale media beweert de Nederlandse lifestyleblog 'Leef Bewust' dat roomboter veel gezonder zou zijn dan margarine. Dat klopt niet als je naar het gehalte aan verzadigde vetzuren kijkt: dan is een margarine doorgaans gezonder. Vooral zachte margarines bevatten weinig verzadigde vetten. Maar in het bredere plaatje valt de claim moeilijk te checken, omdat talloze factoren ons voedingspatroon beïnvloeden.

7 december 2023

Op sociale media waarschuwt de Nederlandse blog Leef Bewust over het eten van margarine, dat te vergelijken valt met plastic. De organisatie staat niet langer achter deze vergelijking, maar wel achter de stelling dat roomboter een gezonder alternatief is.

Roomboter bevat doorgaans meer verzadigde vetten dan margarine. En de inname van verzadigde vetzuren is wel degelijk te mijden. Hoe zachter de margarine, hoe gezonder deze is.

Toch zorgen volgens experten talloze factoren ervoor dat het effect op onze gezondheid moeilijk te verifiëren valt. De algemene levensstijl en voedingspatroon is doorslaggevender voor onze gezondheid dan het eten van roomboter of margarine.

Op 28 oktober verscheen op de Instagrampagina van de lifestyleblog Leef Bewust Nederland een video waarin één van de oprichters, Mike Verest, vertelt dat margarine “veredeld plastic” is. Margarine zou schadelijk zijn voor de gezondheid, terwijl roomboter een beter alternatief is.

Leef Bewust rectificeert vergelijking tussen margarine en plastic

In een schriftelijk antwoord per mail laat Leef Bewust weten dat ze de claim over plastic terugtrekken: “We hebben dit intern onderzocht en geconcludeerd dat dit gedeelte van de video niet klopt. Er wordt vaak gezegd dat margarine ‘1 molecuul verwijderd is van plastic’, maar dat geldt ook voor water (veilig) en waterstofperoxide (niet veilig om te drinken).” Dat bevestigt een eerdere factcheck van DPA over enkele online margarinegeruchten.

Leef Bewust verwijderde de video op Instagram, die wel nog op Facebook en Telegram te vinden is.

Screenshot van de post van Leef Bewust.

Leef Bewust geeft aan wel nog achter de stelling te staan dat roomboter een stuk gezonder is dan margarine. Mike Verest voegt via mail toe dat “margarine in ieder geval een dood product is. Alles eraan is nep!”

Reactie op aanbeveling van Nederlands Voedingscentrum

Als referentie verwijst Verest naar een online artikel met de titel “5 fabels over margarine”. Het artikel is geschreven door Juglen Zwaan, beheerder van het platform ‘aHealthylife'. Hij reageert daarin op een advies van het Nederlandse Voedingscentrum dat stelt dat margarine wel degelijk een gezonder alternatief is voor roomboter.

De twee voornaamste twistpunten vormen het verschil in verzadigde vetzuren en vitamine D. In tegenstelling tot het Voedingscentrum beschouwt Zwaan het negatieve effect van verzadigde vetzuren op de gezondheid als onbewezen. Bovendien schrijft hij dat “margarine zelf ook vol zit met verzadigd vet”. Bij vitamine D zou de kunstmatige toevoeging ervan in margarine dan weer problematisch zijn. De conclusie van Zwaan: “ik laat margarine liever in de winkel staan en kies voor roomboter”. Maar is roomboter echt gezonder dan margarine?

Meer verzadigde vetzuren in roomboter

“Nee”, stelt Rosa Luyten, stafmedewerker van het onafhankelijk expertisecentrum Vlaams Instituut Gezond Leven: “Wij baseren ons op de voedingsdriehoek en daarin bevindt roomboter zich in de oranje zone.” Plantaardige oliën als margarines situeren zich in de gezondere donkergroene zone, omdat ze meer onverzadigde vetzuren bevatten. In een artikel op hun site staan de oranje-voedingsproducten beschreven als “voedingsmiddelen van dierlijke of plantaardige oorsprong die mogelijk een ongunstig effect hebben op de gezondheid”. Dat komt dus voornamelijk door de aanwezigheid van verzadigde vetzuren in roomboter.

Verzadigde vetzuren blijven ongezond

Op dat punt volgt het Vlaams Instituut Gezond Leven de voedingsaanbevelingen uit een rapport van 2019, opgesteld door de Hoge Gezondheidsraad van België. Daarin staat dat “de voeding van steeds meer mensen gebaseerd is op voedingsmiddelen die te rijk zijn aan verzadigde vetzuren.”

Ook de Wereldgezondheidsorganisatie raadt in een rapport van dit jaar aan om de inname van verzadigde vetzuren zoveel mogelijk te vervangen door onverzadigde vetzuren. En in een andere sectie van haar rapport maant ook de Hoge Gezondheidsraad de Belgische bevolking aan om meer producten te nuttigen die rijk zijn aan onverzadigde vetzuren.

Hoeveelheid verzadigde vetzuren varieert in aanbod margarines

Maar het aanbod aan margarines is erg gevarieerd. Zo wijst Imogen Foubert, professor aan de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de KU Leuven, op het feit dat ook margarines verzadigde vetzuren bevatten om een stevigere structuur te behouden. Al zijn de hoeveelheden doorgaans lager dan bij roomboter.

“Grosso modo kun je stellen dat hoe zachter een margarine is, hoe minder verzadigde vetzuren ze bevat en dus hoe minder ongezond het product is”, zegt Foubert. Al benadrukt ze dat ook het type van de verzadigde vetzuren van belang is.

Verschil in levensstijl doorslaggevender

Bij de rol van vitamine D stelt Zwaan dat “gekunstelde voeding inferieur is aan de natuur.” Roomboter zou van nature rijk zijn aan vitamine D, terwijl het bij margarines nog moet worden toegevoegd. Ook dat klopt niet volgens Foubert: “Een (synthetische) toevoeging is niet per definitie slechter. Het is vooral de precieze molecuulstructuur van de stof die telt." Kortom: wat telt is niet de afkomst van een stof, wel hoe zij chemisch is opgebouwd en welke bestanddelen zij bevat.

Al benadrukken zowel Luyten als Foubert dat er te veel factoren meespelen om te concluderen dat roomboter echt ongezonder zou zijn dan margarine. Beiden hanteren een holistische kijk op de zaak. Het algemene voedingspatroon en dagelijkse levensstijl zijn immers doorslaggevender voor onze gezondheid dan het eten van roomboter of margarine.

En dat heeft onvermijdelijk een impact op wetenschappelijke onderzoeken. Zo is het uitermate moeilijk om met proefpersonen na te gaan wat de effecten zijn van margarine of roomboter. “Het betreft een methodologisch probleem in de voedsel- en gezondheidswetenschappen”, bevestigt Foubert. Dat blijkt ook uit een wetenschappelijk artikel uit 2020 met de titel: ‘What Makes Nutrition Research So Difficult to Conduct and Interpret?’. Die methodologische moeilijkheid maakt dat verschillende studies andere resultaten opleveren. Het blijft dus zeer lastig om die uitkomsten met elkaar te vergelijken.

Conclusie

Over het algemeen kun je stellen dat roomboter doorgaans meer verzadigde vetzuren dan margarine bevat en daarmee ongezonder is. Al varieert de hoeveelheid verzadigde vetzuren in het aanbod aan margarines en blijft het lastig om de samenstelling ervan na te gaan. Maar volgens experten is het algemene voedingspatroon doorgaans bepalender voor onze gezondheid dan de keuze voor een bepaalde roomboter of margarine.

✻

Geraadpleegde Bronnen

Thibault Coigniez

Thibault studeerde eerst filosofie en geschiedenis aan de KU Leuven. Daarna volgde nog een manama literatuurwetenschappen. Momenteel is hij redacteur bij De Reactor en werkt hij hier en daar als freelanceschrijver. Sinds september 2023 schrijft hij voor factcheck.vlaanderen.

✻

Steun ons!