Geen sprake van toenemend ijs in Groenland dat scheepvaart verhindert

Op 22 juli verscheen op de website Dissident.one een artikel dat bericht over het cruiseschip MSC Poesia, dat omwille van de ijssituatie ter plaatse twee havens in Groenland niet kon aandoen. Dit nieuws wordt door de website als een bewijs gezien voor het toenemende ijs op Groenland dat de scheepvaart zou belemmeren en als een indicatie van de afkoeling van de Noord- en Zuidpool, waarbij de klimaatopwarming wordt in vraag gesteld. Op sociale media als X en Facebook werd het artikel vaak gedeeld.

Cruise naar Groenland geannuleerd door weersomstandigheden

Het artikel is een integrale vertaling van een Duitstalig artikel dat op dezelfde dag op de Oostenrijkse blog TKP werd gepubliceerd. TKP baseerde zich dan weer op een bericht van 11 juli op de Duitse website Schiffe und Kreuzfahrten (Schepen en Cruises in het Nederlands).

Op 30 juni verliet het cruiseschip MSC Poesia de Oostzeehaven van het Duitse Warnemünde voor een cruise van drie weken naar Groenland. Op 8 juli kwam het schip toe in Nuuk, de hoofdstad van Groenland, waarna het normaal zou doorvaren naar het zuidwesten van het land. Door de toestand van het ijs, konden deze havens echter niet worden aangedaan en ook de haven van Paamiut – die als alternatief diende – kon door de ijstoestand niet worden bereikt. Andere cruisewebsites en media bevestigen dit nieuws.

Oostenrijkse blogsite ziet link met klimaatverandering

TKP ziet in de berichtgeving een bewijs dat de ijshoeveelheid op Groenland toeneemt. De Oostenrijkse blogsite verwijst hierbij ook naar een poolexpeditie in de zomer van 2023 van het Alfred Wegener Instituut, het Duitse centrum voor poolonderzoek. De directeur van het instituut, Antje Boetius, vertelde toen aan een lokale televisiezender uit Bremen het volgende: “Het ijs ziet er zo anders uit dat we een deel van de expeditie hebben geprobeerd uit te zoeken wat hier aan de hand was. We hebben geen smeltvijvers meer, het hele landschap – inclusief het netwerk van leven onder het ijs tot aan de diepe zee – is weer veranderd.”

Als conclusie verwijst het artikel naar een studie waaruit zou blijken dat in de gemiddelde jaarlijkse landoppervlakte-temperatuur (in het Engels: land surface temperature of LST) in Groenland vanaf 2003 geen trend waarneembaar is en Groenland sinds 2012 zelfs is afgekoeld.

Het is niet de eerste keer dat TKP een eigen interpretatie toevoegt aan een nieuwsbericht. Verschillende factcheckorganisaties stelden eerder al foutieve informatie vast op de blog.

Het zee-ijs in het Noordpoolgebied nam af

Antje Boetius het niet eens met de conclusies die worden getrokken uit haar interview. Via mail reageert ze tegen Factcheck.Vlaanderen op het artikel: “De website bestaat uit fake news, het kleine fragment op zich is correct, maar uit zijn context getrokken en daarom is de conclusie ervan onjuist.” Ze voegt toe dat haar uitspraak betrekking had op de structuur van het ijs en dat het zee-ijs bij de Noordpool in Canada (waar de poolexpeditie plaatsvond) de laatste 30 jaar “enorm is afgenomen”.

Als we kijken naar de ijshoeveelheid in Groenland, dienen we in de eerste plaats een onderscheid te maken tussen zee-ijs en landijs. Landijs behoort tot de Groenlandse ijskap, maar kan afbreken en zo zorgen voor ijsbergen in zee, terwijl het bij zee-ijs over bevroren zeewater gaat.

Dat het zee-ijs op het Noordpoolgebied is afgenomen, bevestigt professor Frank Pattyn, glacioloog aan de ULB. Hij verwijst daarbij naar het National Snow and Ice Data Center, een Amerikaans infocentrum voor poolonderzoek dat dagelijks de oppervlakte van het zee-ijs bijgehoudt. Sinds 1979 is een afname van het Arctische zee-ijs zichtbaar. Ook een eerdere factcheck van Factcheck.Vlaanderen berichtte over de dalende trend.

Bron: NSIDC.

Ook landijs op Groenland neemt af

Ook het landijs (de Groenlandse ijskap) neemt al jarenlang af. Dat zegt Niels Souverijns, klimaatwetenschapper bij het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO). Hij verwijst daarvoor naar onderstaande grafiek van NOAA, de Amerikaanse instantie voor meteorologie. Die toont dat de ijsmassa de afgelopen 20 jaar afnam.

In tegenstelling tot het zee-ijs wordt landijs gemeten als volume. “Ijs kan op bepaalde plekken veel hoger liggen dan op andere plaatsen. Het is dus handiger om in volumes of kilo’s te praten”, zegt Souverijns. “Zee-ijs wordt vaak uitgedrukt in vierkante meter, omdat de dikte hiervan overal relatief hetzelfde is.”

Bron: NOAA.

Schommelende temperatuur sinds 2012 duidt niet op einde klimaatopwarming

Wat betreft de zogenaamde afkoeling van Groenland legt Souverijns uit dat onderzoekers gebruik maken van luchttemperatuur om afkoeling of opwarming te meten. En dus niet van de LST, zoals de blogs stellen. Souverijns verwijst naar een studie uit 2020, daaruit blijkt dat er sinds 1991 een significante opwarming was in alle seizoenen.

De studie stelt wel dat na de opwarming in 2012 een afkoeling volgde, waardoor er voor de periode 2001-2019 bij de meeste meetstations in Groenland geen significante netto temperatuursverandering is. De onderzoekers merken hierbij op dat lichte dalingen en stabiele temperaturen op sommige plekken binnen de normale schommelingen vallen. De afkoeling in Groenland sinds 2012 vormt daarom geen bewijs dat de klimaatverandering is gestopt.

Klimaatopwarming kan scheepvaart juist hinderen

Er is dus geen sprake van toenemend ijs dat de scheepvaart belemmert. Paradoxaal genoeg kan de klimaatopwarming er juist voor zorgen dat er meer hinder ontstaat door ijs voor schepen.

Frank Pattyn legt uit hoe dit in z’n werk gaat: “Met het toenemende ijsverlies van de Groenlandse ijskap breken er ook meer ijsbergen af omdat de gletsjers versnellen en sneller ijs naar de oceaan brengen. Deze verplaatsen zich met de zeestromingen en afhankelijk van hun grootte en hoeveelheid kunnen ze natuurlijk populaire vaarroutes blokkeren of de toegang tot een baai verhinderen, zeker als het schip nogal groot is, wat bij cruiseschepen dikwijls het geval is.”

Antje Boetius voegt hier nog aan toe dat dunnere ijsschotsen gemakkelijker door de wind tegen elkaar kunnen worden gedrukt en daardoor juist voor meer obstakels kunnen zorgen.

Conclusie

Zowel het zee-ijs in het Noordpoolgebied als de Groenlandse ijskap nemen al jarenlang af. Er is geen sprake van toenemend ijs dat de scheepvaart zou verhinderen. De klimaatopwarming kan juist zorgen voor meer ijshinder voor de scheepvaart, doordat er meer ijs afbreekt van de ijskap en in zee drijft.