Op 19 oktober tweette Ferdinand Meeus dat er “vandaag September 2022 ongeveer 1 miljoen km2 meer ijs op Noordpool dan 10 jaar geleden” ligt. Het bericht wordt veel gedeeld op Twitter en verschijnt ook op Facebook.

Ook in een artikel op een opinieblog uit augustus stelt Meeus dat sinds het beginpunt van de satellietmetingen in 1980 een dalende trend in het zee-ijs waar te nemen valt, maar “die dalende trend is nu duidelijk gestopt”.

Satellietmetingen zouden volgens Meeus aantonen dat er momenteel meer ijs ligt op de Noordpool dan tien jaar geleden. Hij verwijst hiervoor naar een grafiek van het Noorse Meteorologisch Instituut. Aan de hand van een verscheidenheid aan monitoringdiensten publiceert dit instituut steeds bijgewerkte informatie over onder andere zee-ijs.

Factcheck.Vlaanderen nam contact op met professor Frank Pattyn, glacioloog aan de ULB. Hij bevestigt via mail dat de zee-ijs-uitbreiding dit jaar groter was dan in 2012. Zeggen dat het groter is dan 10 jaar geleden is in theorie een correcte uitspraak. Maar dat de dalende trend zou gestopt zijn in 2012 is een verkeerde conclusie. 

Dalende tendens

Volgens professor Pattyn worden trends in de klimatologie altijd over een periode van enkele tientallen jaren bekeken. "Het is namelijk belangrijk dat je een meetreeks over een langere periode bekijkt om een uitspraak over een tendens te kunnen doen." Philippe Huybrechts, professor glaciologie en klimatologie aan de VUB, beaamt dit: "Er moet rekening gehouden worden met interjaarlijkse variabiliteit. Dit wil zeggen dat de ene zomer al wat warmer of koeler kan zijn dan de vorige, waardoor uitschieters een vertekend beeld kunnen geven."

Professor Pattyn verwijst naar data over een langere periode, afkomstig van de National Snow and Ice Data Center (NSIDC). Hieruit blijkt dat op een globale dalende trend van meerdere decennia, er jaar-tot-jaar variaties zijn, zoals 2012. NSIDC maakt deel uit van Colorado University en stelt data beschikbaar over sneeuw, ijs, gletsjers, bevroren grond en klimaatinteracties.

Bron: National Snow and Ice Data Center

Onderstaand figuur van NSIDC toont aan dat de huidige ijsuitbreiding voor september  - wat overeenkomt met het jaarminimum - lager ligt dan het gemiddelde van de periode 1980 tot 2010. 

Bron: National Snow and Ice Data Center

2012 was een uitzonderlijk warm jaar in het Arctische gebied

Professor Huybrechts laat Factcheck.Vlaanderen weten al eerder geconfronteerd te zijn geweest met deze werkwijze, beter bekend als cherrypicking. “Men gaat uit van metingen, die op zich juist zijn. Maar men filtert enkel de curves eruit die van pas komen om de effecten van de klimaatopwarming te minimaliseren”.

Volgens professor Pattyn was 2012 een recordjaar, met het kleinste ijsoppervlakte ooit gemeten, door zeer warme temperaturen in het Arctische gebied. Huybrechts bevestigt dat dit een uitschieter naar beneden was op een al dalende trend.

De grafiek die rond gaat op Twitter toont naast het huidige jaar maar twee curves uit de oorspronkelijke bron: de jaren 2012 en 2020. Alistair Everett, onderzoeker bij het Noors Meteorologisch Instituut, laat via mail weten dat net dit de twee jaren met de laagste hoeveelheid zee-ijs in het afgelopen decennium.

Een factcheck van VRT schreef eerder dat twee momentopnames onvoldoende zijn om over een tendens te spreken. Wanneer we naar de oorspronkelijke bron kijken, waar voor elk jaar een curve te zien is plus per decennium een kleurencode, zien we dat de zee-ijsoppervlakte verkleint en per decennium afneemt. 

Bron: Noorse Meteorologisch Instituut

Conclusie

De zee-ijsoppervlakte in 2012 was een uitschieter naar beneden met een record minimum. Trends moeten echter altijd bekeken worden over enkele tientallen jaren. Daaruit blijkt dat de trend dalende is en dat de oppervlakte van het Arctische zee-ijs afneemt.

Op 1 juni 2023 heeft de Raad voor de Journalistiek een klacht over dit artikel ongegrond verklaard.