Waar komt dit nieuws vandaan?
“Antidepressiva zijn geneesmiddelen om een depressie te bestrijden, maar een depressie is een psychiatrische ziekte, terwijl verdriet normaal gedrag is van normale, evenwichtige mensen. Antidepressiva helpen daar niet tegen.” Het is een van de uitspraken over rouw die professor Manu Keirse aanbrengt in een recente uitzending van de Universiteit van Vlaanderen (1). Dit is geen bestaande universiteit, maar een vzw waar Vlaamse topwetenschappers gedurende een kwartiertje gratis lesgeven over boeiende onderwerpen in een toegankelijke taal op internet, radio en televisie. In november gaf professor Keirse, Vlaanderens bekendste rouwexpert, hier een uiteenzetting over rouw en rouwverwerking, wat hij liever ‘verdriet overleven’ noemt. Het verlies van een geliefde kun je immers nooit echt helemaal verwerken, stelt hij. Met dat verdriet moet je wel aan de slag.
Keirse beschrijft vier rouwtaken die impliceren dat de rouwende iets kan doen om het verdriet een plaats te geven. Deze taken moeten vervuld worden vooraleer het verdriet een plaats gekregen heeft:
- aanvaarden van de realiteit van het verlies;
- ervaren van de pijn van het verlies;
- zich aanpassen aan de omgeving zonder de overledene;
- opnieuw aansluiting vinden in de omgeving zonder de overledene.
Antidepressiva zouden deze verwerking eerder bemoeilijken.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
We zochten studies over rouw, verdriet en antidepressiva samen (2). Een eerste vaststelling is dat er weinig wetenschappelijk onderzoek bestaat naar rouwen. De aangehaalde rouwtaken vormen een theoretisch concept waar in de literatuur meermaals naar verwezen wordt als goede aanpak voor het verwerken of overleven van verdriet. Normale rouw is ook zeer moeilijk af te bakenen: de duurtijd zou variëren tussen 6 en 18 maanden. Algemeen wordt aangenomen dat er enige verbetering merkbaar moet zijn een half jaar na het overlijden.
De intensiteit van het verdriet kent hoogtes en laagtes, die individueel erg kunnen verschillen. Sombere, depressieve periodes horen bij een normaal rouwproces, maar ze zijn niet hetzelfde als een depressie. Uit onderzoek weten we dat antidepressiva de pijn van een rouwproces, hoe diep het verdriet met momenten ook is, niet vermindert (3). Wat wel degelijk helpt zijn ondersteunende gesprekken, luisteren en empathie tonen (4).
Een enkele keer kan een rouwproces abnormaal verlopen en evolueren naar gecompliceerde rouw. In dit geval is er helemaal geen verbetering merkbaar 6 maanden na het overlijden, eerder integendeel, en slaagt men er dan nog niet in om de draad min of meer weer op te pikken. In die gevallen kunnen antidepressiva wel een matig effect hebben, op voorwaarde dat ze gecombineerd worden met ondersteunende gesprekken, als het kan bij een rouwexpert.
Conclusie
Na het overlijden van een geliefde zijn verdriet en depressieve gevoelens normaal. Uit onderzoek blijkt dat antidepressiva de pijn bij een rouwproces niet verminderen. Deze medicatie kan daarentegen wel een plaats hebben als er sprake is van gecompliceerde rouw, dat is een rouwperiode waarin minstens een half jaar na het overlijden nog geen enkel lichtpuntje voorkomt. Dan nog zijn ondersteunende gesprekken veel effectiever dan pillen.
