Huidige opwarming verloopt sneller dan 100 miljoen jaar geleden en is veroorzaakt door de mens

Volgens een veelbekeken documentaire zitten we geologisch gezien niet in een tijdperk met uitzonderlijke opwarming. 100 miljoen jaar geleden zou het meer dan 5°C warmer geweest zijn. Dat klopt, maar toen zag de aarde er helemaal anders uit. De huidige opwarming is door de mens veroorzaakt en volstrekt zich aan een hogere snelheid dan in de tijd van de dino’s. De opwarming is volgens wetenschappers schadelijk voor de mens.

8 juli 2024

Bij de dinosauriërs, zo’n 100 miljoen jaar geleden, was het naar schatting gemiddeld 5 à 10 graden warmer dan nu. Volgens een online documentaire is de huidige opwarming daarom niet uitzonderlijk.

Maar momenteel warmt de aarde op aan een hogere snelheid. Anders dan miljoenen jaren geleden valt de huidige opwarming toe te schrijven aan menselijke activiteiten.

Volgens wetenschappers is de mens niet aangepast aan een klimaat met hogere temperaturen, waardoor de huidige opwarming schadelijke effecten kan teweegbrengen.

Op YouTube staat de veelbekeken documentaire ‘Climate: The Movie’. De film interviewt verschillende klimaatsceptici, mensen die niet geloven in klimaatverandering door de mens. Meerdere beweringen over klimaatverandering uit de film werden weerlegd door internationale factcheckers zoals AFP en Science Feedback.

Deze factcheck gaat in op het zogenaamde “niet uitzonderlijk”-argument dat in de film aan bod komt. Dit argument gaat uit van het feit dat we geologisch gezien niet in een uitzonderlijke opwarming zitten. Want volgens de YouTube-documentaire was het “200 miljoen jaar geleden, in de tijd van dinosauriërs, dertien graden warmer dan nu” (09:13).

Bij de dino’s was het meer dan 5 graden warmer

In het Krijt, zo’n 100 miljoen jaar geleden en een tijd van dinosauriërs, was het naar schatting gemiddeld 5-10°C warmer dan nu. Dit was een wereldwijd gemiddelde: in de tropen was het wellicht maar 2 à 3°C warmer dan vandaag, maar aan de polen zou dit tot meer dan 30°C opgelopen hebben. De zeespiegel was toen meer dan 50 meter hoger dan vandaag. Er lagen ook geen ijskappen op Groenland en Antarctica, die momenteel veel zonnestraling reflecteren. Ook bij ons was het toen zeker een pak warmer dan vandaag. De bewering dat we dus geologisch gezien in een eerder koele periode leven, is correct. Maar dat betekent nog niet dat de huidige klimaatcrisis zonder gevolgen blijft voor de maatschappij en biodiversiteit. En het bewijst ook niet dat de huidige opwarming van de aarde niet door de mens veroorzaakt wordt.

De huidige opwarming is door de mens veroorzaakt

Wanneer we naar de tijdschaal kijken, werd het temperatuurverloop op aarde steeds beïnvloed door verschillende fenomenen en door interactie tussen al deze fenomenen. Klimatoloog Niels Souverijns van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) geeft hiervan enkele voorbeelden: “Je hebt de Milanković-cycli, variaties in de baan van de aarde om de zon, of de hoeveelheid energie die van de zon komt. Maar ook zaken als vulkanische uitbarstingen beïnvloeden de temperatuur. Net als broeikasgassen, zoals koolstofdiocide (CO₂), die de warmte op aarde vasthouden.”

Het feit dat de aarde in het verleden warmer is geweest dan nu bewijst nog niet dat de recente opwarming van de aarde niet door de mens veroorzaakt wordt. Wetenschappelijk bewijs toont aan dat menselijke activiteiten door de verbranding van fossiele brandstoffen het klimaat op aarde beïnvloeden. Uit rapporten van het IPCC, een organisatie van de Verenigde Naties om de risico's van klimaatverandering te evalueren, blijkt dat de huidige opwarming volledig te wijten is aan de mens.

De IPCC modellen houden alle klimaatsturende factoren in rekening. Dat zegt onderzoeker Eric Struyf van het Departement Biologie aan de UAntwerpen. “Zo zien we dat zonneactiviteit noch vulkanen de voorbije 50 jaar een significante invloed hadden op de waargenomen temperatuurstijging. Wanneer alle factoren in rekening brengt die mogelijk een invloed hebben, dan kunnen enkel menselijke invloeden, en dan vooral de uitstoot van broeikasgas, de temperatuurstijging verklaren.”

Temperatuursverandering gaat nu sneller

De huidige opwarming verschilt nog in een ander opzicht met de historische temperatuursveranderingen: de snelheid waarmee het klimaat opwarmt. Sinds de jaren ‘80 vermeerdert de opwarming met 0,20°C per decennium. Omdat de aarde gekenmerkt wordt door cycli van ijstijden en warmere perioden warmde de aarde op verschillende momenten in de afgelopen twee miljoen jaar op. Maar ze deed er toen ongeveer 5000 jaar over om 5 graden op te warmen. Sinds 1880 steeg de gemiddelde temperatuur wereldwijd met minstens 1,1° Celsius. Dat is ongeveer tien keer sneller dan de gemiddelde snelheid waarmee de ijstijden zich herstelden.

Huidige opwarming niet onschadelijk voor mensen

Volgens Eric Struyf is het niet zo relevant voor de huidige klimaatcrisis dat het 150 miljoen jaar geleden nog veel warmer was. “Want uiteraard zal de planeet Aarde niet verdwijnen, zelfs niet onder de meest pessimistische scenario’s. Ook het leven zal zich aanpassen, waarbij soorten zullen uitsterven, en nieuwe soorten en ecosystemen ontstaan. Maar het relevante is dat wij, mensen, daaraan niet aangepast zijn.”

"De mensheid is namelijk tot ontwikkeling gekomen in een van de gemiddeld koudste periodes in de geschiedenis van de aarde," zegt ook Niels Souverijns. "Het hele bestaan van de mens op iedere plek ter wereld gebaseerd is op een statusquo met minimale veranderingen van het klimaatsysteem op aarde."

Extreme weercondities door klimaatverandering

Nu reeds zien we dat hevige warmte-episodes zorgen voor grote sterfte. In landen rond de evenaar, maar ook bij ons tijdens de frequentere hittegolven, louter omdat het menselijk niet gemaakt is voor zulke omstandigheden.

Kleine afwijkingen in temperatuur en de daaraan gekoppelde hevige regen en droogte zorgen voor een impact op ons landbouwsysteem. Zo zien we ook steeds meer extreme weercondities die door de klimaatverandering worden veroorzaakt, zoals bosbranden, stormen en overstromingen, die wereldwijd vaker voorkomen.

Stijging zeeniveau als gevolg klimaatverandering

“Maar zo is het zeeniveau onlosmakelijk verbonden met de gemiddelde wereldtemperatuur”, zegt UGent-professor Dirk Verschuren, gespecialiseerd in fossielen en klimaatverandering. “Als we naar 2-3°C warmer dan vandaag evolueren (dus 3-4°C warmer dan een eeuw geleden) dan smelt op termijn de ijskap van Groenland volledig, net als een deel van Antarctica, en stijgt de zeespiegel met 6 tot 9 meter. Als we naar 6-8°C warmer dan vandaag evolueren (of hoger, zoals 200 miljoen jaar geleden) dan smelt ook Antarctica volledig, met 80 meter zeespiegelstijging tot gevolg. Uiteraard niet meteen, maar over een periode van enkele duizenden jaren.” En gezien de meerderheid van de wereldbevolking langs de kust leeft, kan een relatief kleine zeespiegelstijging van enkele meters al een grote impact hebben.

Eric Struyf concludeert dat “de echte crisissituatie is dat de mens momenteel het relatieve status-quo, waarbinnen de menselijke beschaving, maar ook alle huidige ecosystemen, zich hebben ontwikkeld, op het spel zet. En dit aan een tempo dat ongezien is in de geologische geschiedenis van de planeet, tenzij door een meteorietinslag of andere rampen”.

Conclusie

De stelling dat we veel warmere periodes hebben meegemaakt in de geologische geschiedenis klopt. Maar toen zag onze planeet er helemaal anders uit. We zijn zelf, en alle ecosystemen rondom ons, aangepast aan de huidige klimaatcondities. Momenteel warmt de aarde op aan een hogere snelheid door menselijke activiteiten, zoals de uitstoot van broeikasgassen. De verdere opwarming kan daarom schadelijke effecten teweegbrengen voor de mens.

✻

Geraadpleegde Bronnen

Justine Viane

Justine studeerde eerst sociaal werk aan de Artevelde hogeschool en heeft daarna een masteropleiding journalistiek aan de Universiteit Gent gevolgd. Sinds 2022 vervolledigt zij de redactie als factchecker bij Factcheck.Vlaanderen.

✻

Steun ons!