Is het Y-chromosoom overbodig?

Het Y-chromosoom dat mannen mannelijk maakt, draagt weinig bij. Genetische gemanipuleerde muizen, zonder Y-chromosoom, kunnen via in vitro fertilisatie zelfs nog zorgen voor gezond nageslacht.

22 november 2013

gezondheidenwetenschap gezondheid covid19

Waar komt dit nieuws vandaan?

Chromosoomgewijs staat XX voor vrouwelijk en XY voor mannelijk. Onderzoekers van de Universiteit van Hawaii wilden nagaan welke genen van het Y-chromosoom instaan voor de spermaproductie (1). Bedoeling is om kennis te vergaren over de vorming van spermacellen, teneinde in een later stadium een therapie te kunnen ontwikkelen voor mannen met vruchtbaarheidsproblemen als gevolg van gebrekkige zaadcellen. In dit experiment werden proefmuizen genetisch gemanipuleerd. De onderzoekers ontwikkelden diertjes die hun Y-chromosoom missen. Deze zogenaamde XO-muizen kregen vervolgens ontbrekende genen opnieuw toegevoegd om de spermaproductie op gang te brengen. Twee genen gelokaliseerd op het Y-chromosoom werden toegevoegd: één gen dat instaat voor de vorming van teelballen en één dat de spermaproductie op gang brengt.

Beide toevoegingen bleken voldoende om de XO-muizen in staat te stellen zaadcellen te produceren. Deze hadden wel een gebrekkige vorm, waardoor ze een beetje hulp konden gebruiken bij de bevruchting. De verkregen zaadcellen werden geïnjecteerd in muizeneicellen, door middel van een bekende in vitro fertilisatietechniek (ICSI). De bevruchte eitjes werden in de baarmoeder van draagmuisjes geplaatst en groeiden uit een gezond en vruchtbaar nageslacht.

Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?

Om te kunnen zorgen voor nageslacht bij muizen volstaan, althans wat de mannelijke bijdrage betreft, twee genen van het Y-chromosoom, op voorwaarde dat de verkregen zaadcellen met hulp van buitenaf (injectie) in een eicel geïnjecteerd worden. De onderzoekers hebben twee genen geïdentificeerd die een cruciale rol spelen in de voortplanting bij mannelijke muizen.

Conclusie

Deze resultaten vergroten de kennis over reproductieve biologie bij muizen, maar geven helemaal geen informatie over de mens, laat staan over de relevantie van het Y-chromosoom in het algemeen. Bij mannen zouden zelfs andere genen een rol spelen bij de voortplanting dan beide betrokken genen bij muizen.

✻