Waar komt dit nieuws vandaan?
Afgelopen week waarschuwden krantenkoppen voor de nefaste eigenschappen van een hoge melkconsumptie. Terwijl campagnes melk aanbevelen om botbreuken te voorkomen, beweren Zweedse wetenschappers nu dat te veel melk net tot meer botbreuken zou leiden bij vrouwen. Bovendien zou veel melk de kans op vroegtijdig overlijden verhogen bij vrouwen én mannen (1). Daarvoor baseren ze zich op twee Zweedse studies, de ene met betrekking tot meer dan 90.000 vrouwen van middelbare leeftijd en ouder en de tweede met betrekking tot meer dan 100.000 mannen van middelbare leeftijd en ouder.
De deelnemers vulden uitgebreide vragenlijsten in over hun voedsel- en drankconsumptie, waarbij gefocust werd op melk. De respondenten moesten schatten hoeveel glazen melk ze per dag dronken (niet makkelijk, want melkconsumptie is vaker gelinkt aan melk toevoegen aan ontbijtgranen, sauzen en andere gerechten bijvoorbeeld, dan aan standaard glazen melk). Eén glas melk werd in de berekeningen gelijk geschakeld aan 200 ml melk.
De deelnemers werden onderverdeeld in 3 categorieën: minder dan 1 glas, 1 à 2 glazen, 2 tot 3 glazen en meer dan 3 glazen melk per dag. Met behulp van Zweedse registers werd na een opvolgperiode van gemiddeld 22 jaar gekeken wie overleden was, waaraan en wie in die periode een botbreuk had opgelopen. Uit de verdere analyse bleek dat per extra glas melk per dag het risico op vroegtijdig overlijden toenam met 21% en vanaf 3 glazen of meer per dag zelfs met 93%, althans bij vrouwen. Bij mannen die meer dan 1 glas melk dronken, was de risicotoename minder spectaculair. Vrouwen die per dag meer dan 1 glas melk dronken, liepen 7% meer risico op botbreuken en bij 2 of meer glazen 16% meer risico. Voor de mannen vond men dit verband niet. Wat yoghurt en kaas betrof, vond men het omgekeerde: hoe meer consumptie, hoe kleiner het risico op vroegtijdige sterfte en botbreuken.
De onderzoekers besluiten dat een hoge melkconsumptie in verband wordt gebracht met een hoger risico op vroegtijdig overlijden bij mannen en vrouwen en een hoger risico op botbreuken bij vrouwen. Ze voegen eraan toe dat ze, omwille van de studieopzet, niet kunnen bewijzen dat het om een oorzakelijk verband gaat en ook dat hun bevindingen niet volstaan om de huidige aanbevelingen voor melkconsumptie te herzien.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Melk bevat D-galactose (melksuiker) dat, wanneer het geïnjecteerd wordt bij proefmuizen, leidt tot versnelde veroudering en aantasting van de natuurlijke weerstand. Daarvoor volstaan dosissen die overeenkomen met 1 tot 2 glazen melk. Of dit effect ook bij mensen bestaat, is niet aangetoond.
Een belangrijkere bedenking bij deze studie is dat melk in Zweden standaard verrijkt wordt met vitamine A. Hoge concentraties vitamine A in het lichaam verhogen het risico op botbreuken. Bij ons wordt melk niet standaard verrijkt met vitamine A. De Zweedse resultaten zijn daarom niet zomaar toepasbaar op andere bevolkingsgroepen.
De onderzoekers hielden rekening met zoveel mogelijk leefstijlfactoren, waaronder lichaamsgewicht, huidig rookgedrag en fysieke activiteit, maar ze hadden geen gegevens over de aanwezigheid van ziekten, zoals osteoporose. Daarom is het niet uitgesloten dat in de groep oudere vrouwen sommigen veel melk dronken omdat ze al osteoporose hadden en sowieso meer risico liepen op botbreuken.
De precieze melkconsumptie inschatten, is tenslotte niet makkelijk. Vooral omdat melk veeleer in of bij gerechten gebruikt wordt dan puur gedronken. Dat andere zuivelproducten, zoals yoghurt en kaas, het omgekeerde effect hebben, doet eveneens vragen rijzen.
Conclusie
Een Zweedse studie vindt een verband tussen een hoge melkconsumptie (meer dan 3 glazen per dag) en vroegtijdige sterfte bij mannen en vrouwen, alsook een verhoogd risico op botbreuken bij vrouwen. Er werd niet aangetoond dat het hier gaat om een oorzakelijk verband.
Er is geen reden tot paniek. Melk is geen vergif. De boodschap blijft nog steeds: in een evenwichtig dieet is, naast voldoende groenten en fruit, beperken van dierlijke vetten en alcohol, ook plaats voor melk, omdat het een belangrijke calciumbron is.
