Waar komt dit nieuws vandaan?
Het voorstel komt van een neurochirurg die dagelijks geconfronteerd wordt met ernstige hoofdletsels bij fietsers. Daarbij viel het hem op dat de meest ernstige letsels zich voordoen bij fietsers die geen helm droegen. Vandaar zijn voorstel om het dragen van een fietshelm te verplichten.[i] De fietsersbond is wel voor het promoten van het dragen van een fietshelm, maar kant zich tegen een verplichting. De vzw ziet meer heil in andere maatregelen, zoals goede fietspaden.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Studies op spoeddiensten tonen aan dat fietsers die bij een ongeval betrokken waren en geen helm droegen ernstigere letsels aan het hoofd hebben dan zij die wel een helm droegen. Een Cochrane review onderzocht het effect van het verplichten van het dragen van een fietshelm bij kinderen.[i] De studies die erin aan bod komen hebben een aantal methodologische beperkingen. Voor de auteurs van de review lijkt het er op dat een verplichting leidt tot minder hoofdletsels. Een fietshelm verplicht maken zou echter ook contraproductief kunnen werken. Het zou er mensen kunnen toe brengen de fiets aan de kant te laten. Fietsers zouden ook (onbewust) meer risico’s kunnen gaan nemen.[ii] We vonden echter geen goede studies over de impact van een helmverplichting op dergelijke wijzigingen in het rijgedrag.
In landen als Nederland en Denemarken ziet men relatief weinig letsels als gevolg van fietsongevallen ofschoon daar veel gefietst wordt en het dragen van een fietshelm er helemaal niet ingeburgerd is. Men schijft dit toe aan het feit dat de fietspaden er goed onderhouden zijn en veilig ingebed liggen in het wegennet. In die landen heerst ook een aparte fietscultuur waarbij fietsen gezien wordt als een aangename manier om zich zich voort te bewegen en te genieten, zonder dat er gestreefd wordt naar sportieve prestaties.
Conclusie
Zware letsels bij fietsongevallen hebben niet alleen te maken met het al dan niet dragen van een fietshelm. Culturele en psychologisch factoren van de fietsers en andere weggebruikers spelen ook een rol. Fietshelmen blijken doeltreffend om hoofdletsels te voorkomen bij mensen die zelf overtuigd zijn van het nut ervan. De resultaten van wetenschappelijke studies zijn echter onvoldoende solide om helmen te gaan verplichten.
[ii] Goldacre B, Spiegelhalter D. Bicycle helmets and the law. BMJ. 2013
Jun 12;346:f3817. doi: 10.1136/bmj.f3817.
