Nee, de omvormer van zonnepanelen veroorzaakt geen gevaarlijke straling

Volgens een virale video, gedeeld via Instagram en Facebook, veroorzaakt de energieverwerking bij zonnepanelen gezondheidsrisico’s. De gelijkstroom gegenereerd uit zonne-energie wordt via een omvormer omgezet in wisselstroom, die naar het netwerk vloeit. De dirty electrity of vuile elektriciteit die uit zo’n omvormer voortkomt, zou volgens de video zorgen voor hoofdpijn en neurologische problemen.

Ook propere elektriciteit stelt ons bloot aan straling

Dirty electricity is een naam voor elektriciteit die een andere spanning of frequentie heeft dan ons energienetwerk. De ‘propere’ elektriciteit die door onze huishoudens stroomt, heeft een frequentie van 50 Hertz (Hz). Dat is zo laag dat we spreken van ELF-straling (extreem lage frequentie).

Dat bevestigt professor Guy Vandenbosch. Hij is verbonden aan de KU Leuven en expert in straling en elektromagnetische blootstelling. “Bij die dirty electricity kan de frequentie iets hoger of lager zijn. Als je dingen omvormt, dan komen daar allerlei frequenties bij die je eigenlijk niet wil.”

Voor onze gezondheid maakt dat echter niet veel uit, vervolgt professor Vandenbosch. “Het is niet zo dat propere elektriciteit geen straling geeft. Alle elektriciteit stelt ons daar aan bloot. Er komen signalen toe, dat is een elektromagnetische golf. Jouw lichaam ontvangt die golf ook.”

'Als omvormers een gezondheidsprobleem zouden zijn, dan ook het algemene elektriciteitsnet'

De golven die toekomen bij een apparaat vormen samen een elektromagnetisch veld. Die golven zijn al afgezwakt door isolatie rond kabels, muren en andere hindernissen. Maar een magnetisch veld van rond de 50 Hz stop je enkel met een metalen behuizing.

“Eigenlijk is die bezorgdheid over straling een bezorgdheid over het magnetisch veld rond de omvormer”, duidt professor Vandenbosch. “De vraag is niet ‘is er straling?’, maar wel ‘hoe sterk is dat veld?’ Daar staan dan ook limieten op, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. De term dirty geeft misschien een slechte indruk, maar zolang een apparaat voldoet aan alle normen is er eigenlijk geen probleem.”

Hij krijgt bijval van professor Ben Minnaert, verbonden aan het departement Elektromechanica van de UAntwerpen. “Als omvormers een gezondheidsprobleem zouden zijn, dan ook het algemene elektriciteitsnet. Gelukkig zijn die stromen vele malen lager dan de stromen die gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken.”

Bijna alles heeft een veld

Elk apparaat dat onder wisselstroom staat, heeft dus een magnetisch veld. Een omvormer bijvoorbeeld, maar ook een hoogspanningslijn, elektriciteitshuisjes en zelfs de kabel van een nachtlamp. Belangrijk verschil: koelkastmagneten hebben ook een magnetisch veld, maar dat staat niet onder stroom en vormt in geen geval een probleem voor onze gezondheid.

Hoe sterk een magnetisch veld is, verschilt tussen apparaten. Bovendien zwakt een veld af met afstand: hoe dichter bij een apparaat, hoe sterker het magnetisch veld. Die sterkte wordt uitgedrukt in microtesla (µT), een miljoenste van een Tesla (T).

Wetgeving beperkt blootstellingslimieten

In werkelijkheid is het gezondheidsrisico verwarloosbaar, zo concludeert een rapport van het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Volgens de Wereld Gezondheidsorganisatie duiken de eerste klachten pas op bij velden vanaf 500 µT. Zwaardere impact, bijvoorbeeld op het spier- of zenuwstelsel, komt pas vanaf 5000 µT. De blootstellingslimiet in de Europese Unie ligt nog veel lager, op 100 µT. Een product dat daar over gaat, mag bij ons niet verkocht worden.

Sommige mensen schrijven ook gezondheidsklachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid en concentratieproblemen toe aan van elektromagnetische velden, maar daarvoor bestaat geen concreet bewijs.

Vanaf 40 centimeter is het veld zwakker dan 0,4 microtesla

In 2018 publiceerde het Nederlandse ministerie van Volksgezondheid eigen metingen van het magnetisch veld rond een zonnepaneel-omvormer.

Vlak bij de omvormer is het veld het sterkst, enkele tientallen microtesla. Dat is nog steeds lager dan de Europese limiet van 100 µT. Op zonnige dagen, wanneer de omvormer harder werkt, is het magnetisch veld het sterkst. Ook dan liepen de metingen nooit boven 100 µT.

Bron: RIVM.

Voorzorgen bij ELF-velden

Toch klasseert het Internationaal Instituut voor Kankeronderzoek (IARC) ELF-velden uit voorzorg in categorie 2b: ‘mogelijk kankerverwekkend’. Verschillende studies hebben namelijk aanwijzingen gevonden dat kinderen mogelijk een grotere kans hebben op leukemie, na langdurige blootstelling.

Overheden houden daar rekening mee in hun beleid, maar volgens de Belgische Hoge Gezondheidsraad heeft tot nu toe geen enkele studie een causaal verband kunnen vaststellen. Dierenproeven en cellulair onderzoek vonden tot nu toe geen lichamelijke gevolgen bij frequenties van 50 tot 60 Hz.

De studies waarschuwen voor een probleem wanneer een kind een jaar lang wordt blootgesteld aan gemiddeld 0,4 µT per dag. Dat is bijvoorbeeld een blootstelling van een uur per dag aan 10 µT. Omdat de omvormer van zonnepanelen zich gewoonlijk in een weinig bezochte ruimte bevindt, is er weinig kans dat een kind aan deze hoeveelheid straling wordt blootgesteld. Bovendien heeft de Vlaamse overheid afspraken met netbeheerders, precies om de blootstelling te beperken.

Conclusie

Dirty electrity kan, net als alle elektriciteit, inderdaad gezondheidsproblemen veroorzaken, indien er een extreem magnetisch veld uit voortkomt. Bij een goede installatie voor zonnepanelen is het veld daar niet sterk genoeg voor. Plaatsers en netbeheerders moeten zich bovendien aan Europese en Vlaamse reglementen houden, die de blootstelling beperken.