Waar komt dit nieuws vandaan?
De Wellcome Global Monitor, een onderzoek in opdracht van de Britse medische ngo Wellcome, bestudeerde de houding tegenover wetenschap en gezondheid via vragenlijsten bij meer dan 140.000 personen in meer dan 140 landen wereldwijd (1):
- Geloven mensen in wetenschap?
- Geloven ze dat wetenschap hun gezondheid ten goede kan komen?
- Hoe staan ze tegenover vaccins en vaccinatie?
Uit de resultaten van deze bevraging blijkt dat de meerderheid van de deelnemers vertrouwen stelt in wetenschap en in vaccins. Ook het vertrouwen in wetenschappers en gezondheidswerkers is erg groot. Er bestaat een positief verband tussen vertrouwen in wetenschap en vertrouwen in vaccins. 92% van de bevraagde ouders wereldwijd stelt dat hun kind minstens één vaccin heeft gekregen.
Wat de perceptie van doeltreffendheid en veiligheid van vaccins betreft, doen de onderzoekers een aantal opvallende vaststellingen. Wereldwijd vindt 84% dat vaccins doeltreffend zijn (63% is het daar helemaal mee eens en 21% min of meer mee eens), maar over de veiligheid van vaccins zijn er opmerkelijke verschillen. In West-Europa gelooft de meerderheid in de doeltreffendheid (77%), maar heeft 14% twijfels over de veiligheid en vindt 8% vaccins helemaal niet veilig (18% is neutraal ten aanzien van veiligheid van vaccins). Inwoners in derdewereldlanden stellen zich duidelijk minder vragen over de veiligheid. In Bangladesh en Rwanda zijn mensen stellig overtuigd dat vaccins zeer veilig en doeltreffend zijn (slechts 1% twijfelt aan dat laatste), terwijl 33% van de Fransen twijfels heeft over de veiligheid. In Frankrijk is het wantrouwen tegenover vaccinatie het hoogst. Toch twijfelt ook in België 21% van de mensen die de enquête invulden aan de veiligheid van vaccins. Hoogopgeleiden twijfelen meer dan lager opgeleiden.
Wantrouwen in vaccinatie is van alle tijden, maar lijkt toe te nemen. Wellicht gebeurt dit omdat foutieve informatie over vaccins zich als een lopend vuurtje verspreidt via sociale media.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Een eerste opmerking is dat, ondanks twijfels over veiligheid, zeer veel ouders hun kinderen toch laten vaccineren. Over de doeltreffendheid van vaccins bestaat er duidelijk minder twijfel. Dat is althans het geval in Vlaanderen: enerzijds stelt Kind en Gezin vast dat ouders vaker kritische vragen stellen, anderzijds gaat de grote meerderheid over tot vaccinatie. België haalt voor zo goed als alle vaccineerbare ziekten van het basisvaccinatieschema zeer hoge vaccinatiecijfers. Een uitzondering is de HPV-vaccinatie in Franstalig België. Mogelijk worden Franstalige landgenoten meer beïnvloed door het naburige Frankrijk, waar de argwaan tegenover vaccinatie meer uitgesproken is.
De groeiende bekommernis over de veiligheid van vaccins kan op verschillende manieren verklaard worden. Vaccins zijn slachtoffer van hun eigen succes: een aantal infectieziekten bleven dankzij de uitstekende vaccinatie jarenlang onder de radar, waardoor velen vergeten zijn hoe ernstig ze zijn.
Andere mogelijke hypothesen zijn:
- de groeiende argwaan tegenover overheden, die deze basisvaccinaties ondersteunen (u krijgt ze allemaal gratis);
- het wantrouwen in de farmaceutische industrie die vaccins produceert;
- de opkomst van de ‘groene generatie’ die zweert bij een gezonde levensstijl en vaccins vaker overbodig vindt;
- de vele mythes in de media (vooral op internet) die ouders ongegrond angst aanjagen over verschrikkelijke nevenwerkingen van vaccins, en die snel gedeeld worden via sociale media (2).
Tot slot nog een bedenking bij het onderzoek zelf. Bij de vragen over vaccinatie werden alle vaccins samen beschouwd, terwijl er grote verschillen bestaan in wantrouwen tegenover vaccins afzonderlijk. Zo wordt er veel minder getwijfeld aan poliovaccinatie dan aan bijvoorbeeld griepvaccinatie.
Correcte en duidelijke informatie over vaccins blijft dus zeer belangrijk. Een antwoord bieden tegen de misverstanden die zich over vaccins verspreiden eveneens.
Conclusie
Een wereldwijd onderzoek toont aan dat mensen in Westerse landen zich meer kritische vragen stellen over de veiligheid van vaccins dan mensen in ontwikkelingslanden. Ondanks deze twijfels kiezen veruit de meeste ouders uiteindelijk voor vaccinatie, want bijna niemand twijfelt aan het belang ervan voor kinderen. Ook het vertrouwen in wetenschappers en gezondheidswerkers is erg hoog.
