Van diefstal tot drugs: verhalen over voedselbedeling in Gaza lastig te verifiëren

Berooft Hamas Palestijnen die voedsel afhalen? Of steekt Israël stiekem drugs in voedselpakketten om Palestijnen te vergiftigen? Veel lezers hebben vragen over beelden die rondgaan op sociale media over de voedselbedeling in Gaza. Het gebrek aan onafhankelijke waarnemers maakt het lastig om te achterhalen wat er precies aan de hand is. Deze explainer legt uit wat we erover weten.

Video van gewapende mannen bij voedselbedeling

“Gewapende Hamas-groepen arresteren Palestijnen die voedsel afhalen bij de GHF, beroven hen van al hun bezittingen – zelfs hun kleding – en mishandelen hen ernstig.” Dit en gelijkaardige berichten worden gedeeld op sociale media, zoals de Nederlandse organisatie Joods.nl en de Vlaamse filosoof Maarten Boudry op hun X-kanaal.

Ze verwijzen daarvoor naar een video van 9 seconden die afkomstig zou zijn van de Palestijnse activist en journalist Hamza al-Masri.

Op 21 juli deelt de Palestijnse activist en journalist Hamza al-Masri een schokkende video op X en Telegram. De beelden tonen hoe een twintigtal mannen, ontkleed tot op hun onderbroek, in een rij wandelen. Ze zijn vergezeld door een zestal geklede mannen, van wie één een kettingzaag vasthoudt.

Volgens al-Masri spelen deze beelden zich af in de wijk Mawasi, dicht bij de stad Khan Younis, in het zuiden van de Gazastrook. De burgers zouden terugkomen van een voedselbedeling van de Gaza Humanitarian Foundation.

“Groepen die zichzelf omschrijven als ‘Sham eenheid’ of de ‘veiligheidsdienst van Hamas’ komen tevoorschijn en arresteren hen, ze beroven hen van alles wat ze meedragen…Zelfs van hun kleren”, zo schrijft al-Masri in het bijschrift van zijn post.

De Sham-eenheid zou volgens Israëlische en internationale nieuwsmedia in 2024 door Hamas opgericht zijn om dieven bij voedselbedelingen en leden van pro-Israëlische milities aan te pakken.

Onbekende bron

Via de Invid-tool kunnen we de video in frames verdelen. Daarop voeren we een omgekeerde zoekopdracht uit op zoekmachines als Google Lens en Yandex. Uit de zoekresultaten blijkt dat de beelden veel gedeeld werden. Een oudere post dan die van Masri konden we niet terugvinden. En behalve de wit-blauwe banner met zijn naam zijn de beelden, volgens tools als detect.ai, waarschijnlijk niet met artificiële intelligentie gegenereerd.

Met een privébericht op X vragen we al-Masri of hij ons meer informatie over de locatie, het tijdstip en de oorspronkelijke maker van de beelden kan verschaffen. Na een initieel antwoord om meer informatie over Factcheck.Vlaanderen reageerde al-Masri niet meer op onze berichten.

Op zijn Telegramkanaal schonk al-Masri wel meer duidelijkheid over de bron van het filmpje. Zeven minuten vooraleer hij dit filmpje postte, deelde hij immers een screenshot van een Facebook-post van een ander profiel. Daaronder schreef al-Masri dat “een inwoner van Gaza een gebeurtenis voor zijn ogen meemaakte…Zo dadelijk zal ik een schokkende video delen.”

Screenshot van de Facebookpost die Masri op Telegram deelde.

De Arabische tekst in de screenshot gaat over voedselbedelingen in Al-Furkhia, een stad ten zuiden van Khan Younis. Vervolgens staat er dat “sommige mensen bandieten zijn geworden” en dat “zij de mensen van Al-Furkhia hebben aangemoedigd om de weg te versperren en te doen wat ze doen.”

“Mijn Facebook-account werd gehackt”

Door de profielnaam uit de screenshot te kopiëren konden we het Facebook-profiel traceren (om de veiligheid van de betrokkene te garanderen, voorzien we geen hyperlink naar het profiel, red.). De post die al-Masri deelde, vonden we niet terug. Maar via Facebook Messenger stuurden we per privébericht naar dat account een verzoek om meer informatie.

“Die stelling is vals en ik heb geen videoclip gepost”, krijgen we als antwoord. Volgens de persoon achter dat account voert al-Masri een smaadcampagne tegen hem door hem valselijk te beschuldigen. “Mijn account was gehackt. Ik belde één van mijn vrienden en vroeg waar deze post nu over ging. Zo snel als ik kon, heb ik die post verwijderd.”

Wanneer we vervolgens vragen of hij de echtheid van de beelden in twijfel trekt, volgt er geen respons meer.

Onduidelijk of belagers tot Hamas behoren

Hierop besluiten we de video voor te leggen aan het gespecialiseerde ‘Israël-Gaza-Team’ van het Centre for Information Resilience (CIR). De onderzoekers van die Britse organisatie leggen zich toe op het verifiëren van videomateriaal uit conflictgebieden, zoals de Gazastrook. “Die Telegramvideo kunnen we niet lokaliseren. Het is namelijk van te dichtbij gefilmd”, schrijft Julie Barriere, senior projectmanager bij CIR.

Al-Masri deelde op X nog andere korte filmpjes die zouden tonen dat Hamas voedselhulp steelt. We zien hoe een groep mensen toesnellen naar een vrachtwagen en ezels om zakken ervan af te trekken. Deze beelden zijn gefilmd vanuit een appartementsgebouw. Vanuit de hoogte is de omgeving deze keer wel goed zichtbaar.

De onderzoekers van CIR konden van deze video wél de coördinaten bepalen. Die komen overeen met een locatie nabij de stad Jabalia, in het noorden van de Gazastrook.

Screenshot van Geolocatie Salah Khalaf straat in Jabalia door onderzoekers van CIR.

De beelden spelen zich dus in Gaza af, maar wat tonen ze precies? “We willen benadrukken dat we niet konden achterhalen of de groep belagers tot Hamas behoort”, waarschuwt Barriere. “Eerder merkten we al dat Palestijnen, soms machtige Palestijnse families, de voedselhulptransporten escorteren. Soms betreft het zelfs een gewapende groep, die niet is geaffilieerd aan Hamas.” Dergelijke gewapende incidenten verzamelen de CIR-onderzoekers op deze kaart.

Ook geen bewijs voor invoer drugspillen

Ook met de echtheid van ander beeldmateriaal in Gaza blijft het oppassen. Zo circuleerden onder andere op Instagram video’s en foto’s dat Israël de drugspillen Oxycodone het land zou binnensmokkelen door ze te verstoppen in bloemzakken.

Het Instagram-account ‘queenofpalestine’ heeft het over “chemische oorlogsvoering om de Gazanen breinschade te bezorgen”. Ook op X en TikTok doen gelijkaardige verhalen de ronde.

Factcheckers van Snopes onderzochten de claims, maar kwamen tot de conclusie dat zij “niet voldoende aantoonbaar bewijs hebben om deze claim te bevestigen”. Ook factcheckers van France24 kwamen wegens onvoldoende toegang tot objectief bewijsmateriaal tot dezelfde conclusie.

De beschuldigingen zijn te herleiden tot sociale mediaberichten van een Palestijn die verwijst naar een rapport dat een dokter in Gaza hierover zou hebben opgesteld. Maar de social mediaprofielen reageren niet op vragen en ook van een rapport is nergens iets terug te vinden. Ten slotte reageerde ook een woordvoerder van de Verenigde Naties dat hun collega’s in Gaza hier geen informatie over hebben en het niet kunnen ontkennen of bevestigen.

Propagandaoorlog en hongersnood

In dit conflict voeren beide partijen een hevige informatieoorlog. Zo onderzochten journalisten van Arte de Israëlische propagandastrategie, die bekendstaat als ‘Hasbara’ (Hebreeuws voor ‘uitleggen’). Anderzijds wezen journalisten van de Duitse krant Taz op de propaganda van Hamas, die met video’s van uitgemergelde Israëlische gijzelaars ook op het sentiment probeert in te spelen.

Wegens een gebrek aan onafhankelijke waarnemers blijft het lastig om videomateriaal uit Gazastrook op onpartijdige wijze te verifiëren. Zo weigert Israël al sinds de aanslag van Hamas op 7 oktober 2023 om buitenlandse journalisten toegang tot het gebied te verlenen.

Conclusie

Er is geen bewijs dat Hamas de mensen uit deze video’s berooft. We weten niet wie de mannen uit de video’s zijn. Ook verhalen van drugspillen in voedingspakketten vallen niet te achterhalen. Zonder onafhankelijke waarnemers en journalisten blijft het lastig om zulke informatie te verifiëren.