Nee, Nederlandse minister zei niet dat Covid19 een militaire operatie was

Een post van de Nederlandse huisarts Els van Veen deed vorige maand veel stof opwaaien. In deze post heeft deze huisarts, die zich regelmatig kritisch uitliet over het coronabeleid, het over “een militaire operatie, die niets met gezondheidszorg te maken had,” waarbij het “coronabeleid van de afgelopen jaren werd bepaald door NCTV en NAVO.” De NCTV (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) is een Nederlandse instelling verantwoordelijk voor terrorismebestrijding, cyber security, nationale veiligheid en crisisbeheersing (gelijkaardig aan het OCAD in België). Volgens haar heeft de Nederlandse minister voor Volksgezondheid, Fleur Agema (PVV), dit zelf toegegeven.

De post wordt al snel opgepikt door De Andere Krant, een Nederlands blad waar Factcheck.Vlaanderen eerder al factchecks over schreef. De krant schrijft er een uitgebreid artikel over met als conclusie dat de NCTV en NAVO het gezondheidsbeleid bepalen.

Waar komt het vandaan?

Op 24 oktober 2024 vond in de Nederlandse Tweede Kamer een debat plaats over de begroting van het ministerie van Volksgezondheid. In dit kader werd minister Fleur Agema (PVV) ondervraagd door Tweede Kamerlid Wieke Paulusma (D66) over besparingen op het programma voor pandemische paraatheid, dat dient om Nederland voor te bereiden op toekomstige pandemieën. In haar antwoord gaf minister Agema verschillende malen aan dat, wat betreft pandemische paraatheid, “we aan NAVO-verplichtingen zijn gehouden”, dat Nederland “verdragsrechtelijke verplichtingen heeft” en dat “onder leiding van de NCTV geïnventariseerd wordt wat er allemaal moet gebeuren.”

Verkeerde interpretatie gaat internationaal viraal

De uitspraken worden al snel opgepikt op sociale netwerksite X. Verschillende gebruikers zien het als bewijs dat Covid19 en het coronabeleid een gevolg waren van een militaire operatie van de NAVO en de NCTV. Berichten hebben het onder meer over een “repressieve militaire exercitie met een volksgezondheidsfaçade” en een “staatsgreep”. Ook kamerlid Pepijn van Houwelingen van de partij Forum Voor Democratie (FVD) springt mee op de kar en merkt op dat de minister van zorg zes keer aangeeft dat ze zich aan NAVO-verplichtingen moet houden.

Bron: Slay News.

Het nieuws werd vervolgens opgepikt door Engelstalige media. Zo verschenen er berichten op Instagram en Facebook en publiceerde de alternatieve blogsite Slay News een artikel, grotendeels gebaseerd op het artikel in De Andere Krant. Dat artikel ging viraal en was de aanleiding voor verschillende Engelstalige factcheckers om deze beweringen te verifiëren.

Nederlandse minister vermeldde NAVO in kader van militaire dreigingen

Het volledige antwoord van minister Agema is terug te vinden op de website van de Nederlandse Tweede Kamer. Als we de uitspraken in detail bekijken, zien we dat het gaat om een verkeerde interpretatie. Agema heeft het in haar antwoorden niet over een militaire operatie. Ze vermeldt wel dat militaire dreigingen één van de soorten dreigingen zijn die vragen om de versterking van de weerbaarheid van de zorg, maar ze zegt nergens dat Covid19 een militaire operatie was.

Bron: Plenair verslag Tweede Kamer.

Agema gaat in op de begroting in tien verschillende blokken. De uitspraken die zo veel stof deden opwaaien, komen uit het eerste blok, over weerbaarheid. Pandemische paraatheid maakt deel uit van deze weerbaarheid. Maar zoals ze zelf aangeeft zijn er verschillende “dreigingen die vragen om versterking van de weerbaarheid van de zorg.” Onder deze dreigingen rekent ze ook hybride en militaire dreigingen. In deze context komen dan ook de NAVO-verplichtingen aan bod.

Verkeerde interpretatie

Als Agema zegt dat de NCTV de leiding heeft, dan moeten we dit verstaan binnen die bredere context van weerbaarheid. Zoals ze zelf zegt, werken “onder leiding van de NCTV meerdere ministeries aan de weerbaarheid.” De NCTV heeft de leiding over de inventarisatie om een overzicht te krijgen van wat er allemaal moet gebeuren om de weerbaarheid te vergroten en aan de NAVO-verplichtingen te voldoen.

Factcheck.Vlaanderen had contact met de woordvoerder van minister Agema. Zij liet in een schriftelijke reactie weten dat “ze zich niet herkennen in de weergaven waarnaar wordt verwezen.” Op geen enkel moment zegt Agema dat de NCTV de leiding had over het coronabeleid, laat staan over het volledige gezondheidsbeleid in Nederland. Het gaat dus om een verkeerde interpretatie van haar uitspraken, waarbij geen rekening wordt gehouden met de context.

NAVO-verplichtingen dateren van na coronacrisis en zijn niet juridisch bindend

Op 10 januari gaf minister Agema extra uitleg bij haar uitspraken, als antwoord op een aantal kamervragen die FVD-kamerlid Pepijn van Houwelingen haar op 5 november stelde. Ook hieruit blijkt dat haar uitspraken verkeerd geïnterpreteerd werden. Wanneer ze sprak over “NAVO-verplichtingen” doelde ze op de Resilience Objectives (RO’s) die de NAVO heeft vastgelegd om de civiele weerbaarheid te verhogen.

Deze RO’s zijn een verdere uitwerking van de zeven baseline requirements van de NAVO. Het omvat bijvoorbeeld het garanderen van de continuïteit van de overheid, energievoorziening of de opvang van gewonden. Ze merkt op dat deze NAVO-verplichtingen niet juridisch bindend zijn, maar dat Nederland zich er wel heeft toe geëngageerd om zich aan deze verplichtingen te houden op de NAVO-top in Vilnius in juli 2023, wanneer de coronapandemie al voorbij was.

Conclusie

De Nederlandse minister van volksgezondheid heeft nooit beweerd dat Covid19 een militaire operatie was onder leiding van de NAVO en het NCTV. Ze sprak over weerbaarheid en dat er onder leiding van de NCTV wordt bekeken wat er moet gebeuren om de weerbaarheid te verhogen en aan NAVO-verplichtingen te voldoen. Weerbaarheid gaat een stuk breder dan pandemische paraatheid en heeft betrekking op militaire en hybride dreigingen. De NAVO-verplichtingen, waarvan sprake, dateren bovendien van ná de coronacrisis.