Geo-engineering veroorzaakt geen noodweer, maar wat doet het dan wel?

Geo-engineering

De gemiddelde wereldtemperatuur kent sinds het begin van de metingen reeds een grote stijging en verwacht wordt dat deze verder zal toenemen. Geo-engineering wordt daarbij als één van de oplossingen naar voren geschoven. Bij geo-engineering is het namelijk de bedoeling om het klimaat af te koelen door op grote schaal in te grijpen in klimaatsystemen. Doordat het toenemen van CO2 leidt tot hogere temperaturen wordt voorgesteld om CO2 uit de atmosfeer te halen. Een ander voorstel van temperatuurbestrijding is om de hitte van de zon te blokkeren.

Mensen lijken zich hier zorgen over te maken. Bij recente natuurrampen beweerden berichten op sociale media dat het dodelijke noodweer veroorzaakt werd door geo-engineering. Zo gingen de afgelopen maanden valse berichten rond over storm Boris in Centraal-Europa, de orkanen Milton en Helene in de Verenigde Staten en de overstromingen in Valencia.

Dat dit noodweer werd veroorzaakt door geo-engineering is onmogelijk. Er bestaan nog geen technologieën die zulk effect op grote school kunnen teweegbrengen.

Weermodificatie

Geo-engineering valt niet te verwarren met weermodificatie. Weermodificatie is van een andere orde: het zijn veeleer kleinere en lokale ingrepen, met als doel wijzigingen in de chemische balans van een bestaande wolk aan te brengen. Zo wordt wolkenmanipulatie of ‘cloud seeding’ ingezet om een bestaande wolk te laten uitregenen of het te laten sneeuwen. Cloud seeding gebeurt door de zoutkristallen of de zoutsoort zilverjodide in een wolk te sproeien.

Het is dus vooral een toepassing die wordt ingezet om een watertekort tegen te gaan. In gebieden waar weinig regenval is, werd ze al ingezet om een tekort aan drink- en regenwater op te lossen. In Dubai, Israël, China en de Zuidelijke en Westelijke staten van Amerika, maar ook India en Australië werd hier al mee geëxperimenteerd.

Noodweer niet door cloud seeding

Factcheckers van AFP ontdekten dat het aantal zoekopdrachten naar ‘cloud seeding’ dit jaar opvallend is gestegen. Online wordt cloud seeding met vanalles en nog wat in verband gebracht. Op websites als ‘The Bulletin’ wordt beschreven hoe drastisch de gevolgen voor het klimaat zouden zijn. Volgens experten zijn de effecten van ‘cloud seeding’ dan weer klein. De concentraties van zout die de lucht in gestuurd worden zijn immers miniem. En het gaat om processen die heel lokaal worden toegepast.

“Deze zomer zag ik op het internet het idee dat overstromingen in Italië door cloud seeding zouden zijn getriggerd,” aldus Sebastiaan Sterl, energie-onderzoeker aan de VUB. “Dat kan helemaal niet. De techniek wordt immers enkel toegepast in droge gebieden.” De techniek richt zich op reeds bestaande wolken die normaal geen regen produceren.

Wat is dan wél de oorzaak van overstromingen in Europa?

Zowel cloud seeding als geo-engineering hebben dus niets te maken met noodweer zoals de overstromingen in Verenigde Arabische Emiraten en in Spanje. Wat is dan wel de oorzaak? “Wat we in Valencia hebben gezien, is het feit dat de lucht warmer wordt door global warming – door de opwarming krijg je meer intense regen,” verduidelijkt hydroloog Patrick Willems van KU Leuven. “Want wanneer lucht over warmer zeewater heen gaat, dan gaat er meer waterdamp van het zeewater naar de lucht toe.”

Verder speelt mee dat de Noordpool sterker opwarmt dan de rest van de aarde - wat invloed heeft op de straalstroom, een krachtige windstroom hoog in de atmosfeer. Die straalstroom gaat door de opngelijke opwarming kronkelen, waardoor hetzelfde weer langer blijft hangen boven een bepaald gebied. Dit kan leiden tot aanhoudende regen. “Nog een derde fenomeen - iets dat ook heeft gespeeld in Valencia - is dat luchtcirculatie verwarmt, en dan krijg je meer waterdamp van het zeewater naar de lucht toe. Als er dan regen valt, dan zal er veel meer regenval zijn. Deze factoren verklaren de impact van klimaatopwarming op de regenval in Centraal-Europa en Valencia. Dit had vroeger ook kunnen gebeuren, maar de kans dat het gebeurt neemt nu simpelweg toe, net als de extremiteiten van de weerfenomenen,” zegt Willems.

Wat zijn de risico’s van weermodificatie?

De impact van technieken als cloud seeding op onze weercirculatie is volgens klimatoloog Niels Souverijns miniem. Souverijns, expert in klimaatimpact bij de technologische onderzoekscel VITO, zegt dat de atmosfeer aan belangrijke criteria moet voldoen vooraleer cloud seeding mogelijk is: “Er moet bijvoorbeeld al een wolkje aanwezig zijn en er moet voldoende vocht in zitten, dat dan naar beneden komt.” De ingreep is daarom beperkt. “In Israël was die na 50 jaar zo klein, dat ze er zelfs mee zijn gestopt,” vertelt Souverijns.

“Bij onweer heb je een opwaartse beweging: vochtige lucht stijgt en koelt af. Het proces van onweer is dus anders dan dat van cloud seeding.” Ook de neerslag van cloud seeding - meestal zilverjodide, lijkt weinig impact te hebben op de bodem en ook niet op de lange termijn. Maar dat wil niet zeggen dat alle vormen van weermodificatie schadeloos zijn.

Zijn kunstmatige wolken of aerosol-injecties de oplossing?

Volgens de experten wordt er regelmatig geëxperimenteerd met weermodificatie. Aan de hand van kunstmatige wolken bijvoorbeeld, of aerosolen die het zonlicht tegenhouden. Aerosolen zijn fijne stofdeeltjes, zoals fosfor, die via ballonnen of vliegtuigen in de lucht worden gebracht om wolken te creëren die het zonlicht reflecteren. Op die manier kan het de opwarming van de aarde beperken.

Hier zijn ook onzekerheden aan verbonden, want waar lage wolken voor afkoeling zorgen (omdat ze terugkaatsen), zorgen hoge wolken net voor meer opwarming. Met het wegvallen van UV en zonlicht kan het bovendien plantengroei belemmeren.

Naast fosfor wordt ook zwaveldioxide overwogen als aerosol, een stof die ervoor bekend staat zure regen te veroorzaken. “Zwavel kan ook in bossen terechtkomen en daar een laagje vormen,” vertelt Bart Muys, professor bosecologie aan KU Leuven. “En bossen zijn net een belangrijke ‘resource’: water komt immers niet enkel uit rivieren, maar ook in de lucht, en wordt in grote getale bossen in getrokken en daar weer verdampt,” aldus Muys.

Het injecteren van aerosolen beperkt de opwarming, maar lost het probleem niet helemaal op. “Door extra wolken komt er tijdens de toepassing minder zonlicht binnen, maar als we ze dan weghalen, zouden we een versnelling zien van de opwarming van de aarde,” besluit Souverijns. “Het zou dus baten als er transparantie en een juridisch kader was voor de technieken die ontwikkeld worden voor weermodificatie.”