Op het sociale media kanaal X stelden verschillende gebruikers (zie hier en hier) de afgelopen maanden dat de offshore windindustrie – windmolenparken op zee – voor een grote daling in de populatie van de noordkaper heeft gezorgd. De noordkaper is een walvissoort die zich in de Atlantische oceaan bevindt, voornamelijk nabij de Amerikaanse kust. De gebruikers claimen dat het overtallige geluid dat windmolens produceren de routes van de walvissen zou verstoren, wat tot hun dood zou leiden.

Er zouden steeds meer aanwijzingen voor zijn, stelt Ferdinand Meeus op X: “Windturbines op zee doden walvissen. Bewijzen stapelen zich op. Groene beweging zwijgt.” Meeus deelde in het verleden al meerdere stellingen over het klimaat die tegengesproken werden door factcheckers (zoals hier en hier).

Screenshot van het X-account.

Berichten verwijzen naar documentaire van Amerikaanse klimaatactivist

Op sociale media nam de berichtenstroom de afgelopen maanden sterk toe. De katalysator daarvoor was een documentaire die in september werd uitgebracht door Michael Shellenberger, een Amerikaans auteur en activist. De docu is te zien op Schellenbergers website en op X, waar het intussen al meer dan 2,4 miljoen keer werd bekeken.

Het is niet de eerste keer dat zulke berichten circuleren. Voormalig Amerikaans president Donald Trump deed afgelopen jaar in een video een gelijkaardige uitspraak. Die werd toen ontkracht door de BBC en The Guardian.

Gezien de nieuw uitgebrachte documentaire, gaat deze factcheck opnieuw na of er een relatie is tussen de offshore windindustrie en de dalende populatie van walvissen aan de Amerikaanse oostkust.

Volgens documentaire zou overtallig geluid de grote sterfte veroorzaken

Michael Shellenberger is in Vlaanderen geen onbekende. De afgelopen jaren fungeerde hij als fervent klimaatactivist én voorstander van kernenergie, schrijft De Standaard in 2019 in een portret. Hij wordt “een van de grootste lobbyisten van de kernindustrie” genoemd.

Zijn documentaire, in september uitgebracht onder de titel “Throw to the wind”, maakt een analyse van het huidige klimaatbeleid in de VS. Het gaat specifiek in op wat er gebeurt met de noordkaperwalvis voor de Amerikaanse kust. Hier kan je een overzicht vinden van alle stellingen die de docu maakt. Wij focussen ons op het verband dat gelegd wordt tussen de daling van de noordkaperpopulatie en de offshore windindustrie. Dat heeft volgens de documentaire te maken met het overtallige geluid dat veroorzaakt wordt door de windmolens wat de routes van de noordkapers sterk verstoord. Ook de bootactiviteit van die industrie zou de routes verstoren.

De populatie van noordkapers daalt sterk sinds 2016

Het klopt dat de populatie van de noordkaper sterk aan het dalen is. Sinds 2016 strandden 36 noordkapers langs de Amerikaanse oostkust, meldt het National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), een Amerikaanse overheidsorganisatie gericht op het beheer en de studie van onder andere de oceanen. Dat is problematisch aangezien geschat wordt dat er nog maar zo’n 360 noordkapers in leven zijn, stelt het NOAA. Het International fund for animal welfare (IFAW) brengt gelijkaardige cijfers.

Screenshot van de site van het NOAA.

De doodsoorzaken van de noordkaper zijn van menselijke aard, maar geen bewijs van verband met windturbines

De oorzaken die de NOAA en het IFAW melden voor de daling van de noordkaperpopulatie zijn divers: botsingen met boten, vastraken in scheepsnetten en klimaatverandering. Beide organisaties maken geen melding van een relatie tussen windmolens en de walvissensterfte.

We namen ook contact op met het NOAA. Zij verwezen ons door naar een pagina op hun website waar veel van de ‘klassieke vragen’ over dit onderwerp beantwoord worden. Zo stellen ze dat er tot op heden geen link is tussen windmolens en de walvissensterfte. In vergelijking met militaire sonartoestellen of seismische airguns is de geluidsproductie bij windmolens veel lager. Bovendien worden er verschillende maatregelen genomen ter bescherming van de noordkapers aangezien deze onder de Marine Mammal Protection Act vallen. Meer info over de beschermingsmaatregelen voor windmolens op zee lees je in deze factsheet.

Verstikking door visnetten en aanvaringen met schepen de belangrijkste doodsoorzaken

factcheck.vlaanderen nam ook contact op met verschillende onafhankelijke experten. Ook zij meldden dat er tot nu toe geen verband is vastgesteld tussen windmolens en de daling van de noordkaperpopulatie. Zo meldt marinebioloog Jan Haelters, die verbonden is aan het Instituut voor Natuurwetenschappen, het volgende: “De belangrijkste doodsoorzaken zijn aanvaringen door vaartuigen en verstrikking in vistuig. Voor beide bedreigingen werkt men maatregelen uit, maar het gaat langzaam, en de populatie blijft achteruitgaan.”

Hij plaatst kritische kanttekeningen bij de informatie uit de documentaire: “De bedreiging door windparken in het filmpje is hypothetisch, want er zijn nog maar een heel beperkt aantal windturbines in het gebied dat belangrijk is voor de noordkaper (er zijn er wel nog in aanbouw). Ook zijn er gezien de marine mammal protection act zeer strenge voorwaarden van kracht voor de bouwfase en het onderhoud van de windmolens. Dat gaat dan bijvoorbeeld over snelheidsrestricties voor de onderhoudsvaartuigen en systemen om de aanwezigheid van deze walvissen te detecteren en te melden aan anderen die in het gebied aanwezig zijn. Die moeten dan het tijdelijk erg verhoogd onderwatergeluid beperken.”

Ook in Europa geen negatieve impact van windmolens op walvissen vastgesteld

Haelters maakt ook de vergelijking met Europa: “Het is nog te vroeg om te stellen dat de effecten van operationele parken erg negatief zullen zijn, zoals de video beweert. Bij operationele windparken in Europa, waar ze al veel langer aanwezig zijn, kon men nog niet eenduidig aantonen dat een andere walvisachtige, de bruinvis, er veel last van heeft.”

Haelters verwijst naar wetenschappelijk onderzoek die de impact van windparken naging en geen eenduidig verband met de dalende walvispopulatie kon vaststellen.

Michael Moore, die gespecialiseerd is in onderzoek naar de doodsoorzaken van zeezoogdieren aan de Woods Hole Oceanographic Institution in de Verenigde Staten, komt tot eenzelfde conclusie: “de belangrijkste doodsoorzaken van walvissen zijn aanvaring met schepen en het verstrikt raken in visnetten.” Om dat te staven verwijst hij naar de info van het NOAA.

Conclusie

Er is geen bewijs voor een verband tussen de offshore windindustrie en de dalende populatie van noordkapers voor de kust van de VS. Die berichten begonnen te circuleren na het verschijnen van een online documentaire. Er leven steeds minder noordkapers, maar dat komt door andere oorzaken, zoals scheepsbotsingen, verstrengeling in netten en klimaatverandering.