Wat weten we hierover?
Deze zomer werden er verschillende kleinschalige corona-uitbraken gerapporteerd na testevents, festivalletjes en andere sociale bijeenkomsten. Vreemd genoeg raakten ook volledig gevaccineerde mensen besmet en leken ook zij het coronavirus door te geven. In de overgrote meerderheid van de gevallen ging het om besmettingen met de deltavariant.
Zo ook in Provincetown (Massachusetts, VS): na festiviteiten tussen 3 en 17 juli werden 469 nieuwe besmettingen vastgesteld bij de bewoners. Maar liefst 74% van die besmettingen vond plaats bij volledig gevaccineerde personen. Bovendien werden bij deze gevaccineerde personen even hoge virale ladingen teruggevonden als bij niet-gevaccineerde personen (1). Dat zou erop kunnen wijzen dat wie na vaccinatie besmet raakt even besmettelijk is als wie niet gevaccineerd is en besmet raakt.
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Virale lading en besmettelijkheid
Om na te gaan hoe besmettelijk iemand is, gebruiken we vaak de term virale lading. Dat is het aantal viruspartikels dat aanwezig is bij een besmet persoon. Hoe minder viruspartikels, hoe minder besmettelijk je bent. Het is uiteraard niet mogelijk om viruspartikels te tellen in de neus en keel van besmette personen. Daarom wordt een waarde gebruikt die overeenkomt met de virale lading: de zogenaamde Ct-waarde van de qPCR-test. Voor wie daar meer over wil weten, leggen we deze test even uit:
- Een qPCR-test bestaat uit verschillende opeenvolgende cycli. Na elke cyclus wordt het aanwezig viraal materiaal in theorie verdubbeld.
- De Ct-waarde geeft aan bij welke cyclus dat viraal materiaal een bepaalde drempel overschrijdt.
- Hoe meer viraal materiaal er in het oorspronkelijk staal aanwezig is, hoe minder cycli er nodig zijn om die drempel te bereiken, en dus hoe lager de Ct-waarde is. Met andere woorden: hoe lager die Ct-waarde, hoe meer viraal materiaal er oorspronkelijk aanwezig was, en dus hoe besmettelijker een persoon kan zijn.
Om vervolgens na te gaan of het aanwezige viraal materiaal ook effectief tot een besmetting kan leiden, wordt het virus uit de afgenomen stalen gekweekt op cellen die door het virus kunnen besmet worden. De mate waarin deze cellen afsterven vertelt onderzoekers iets over de effectieve besmettelijkheid van het virus in het staal.
Deltavariant is stoorzender
Studies bij het begin van de vaccinatiecampagnes konden veelbelovende resultaten voorleggen. De virale lading bij gevaccineerden die toch nog besmet raakten was beduidend lager dan bij niet-gevaccineerden. Dat gold zowel voor symptomatische als asymptomatische infecties (2-5).
Recent verschenen ook de optimistische resultaten van een Belgische studie over virusoverdracht na vaccinatie. Op basis van de gegevens van contactopsporing (verzameld tussen januari en juni 2021) gingen onderzoekers na hoe groot het risico op besmetting was na een hoogrisicocontact. Daarin bleken grote verschillen te bestaan, afhankelijk van de vaccinatiestatus (6,7):
- Wanneer een besmette niet-gevaccineerde persoon contact had met een andere niet-gevaccineerde persoon, bedroeg het risico op overdracht maar liefst 25%.
- Wanneer een besmette gevaccineerde persoon (Pfizer of Moderna) contact had met een niet-gevaccineerde persoon, werd dit risico meer dan gehalveerd (tot respectievelijk 10 en 13%).
- Wanneer een besmette gevaccineerde persoon contact had met een andere gevaccineerde persoon, bedroeg het risico op overdracht 1-3% (afhankelijk van welk vaccin beiden hadden gekregen).
Dat klinkt goed! Toch is het belangrijk om op te merken dat tijdens deze studies vooral de alfa- en de bètavariant van het virus nog dominant waren, en de deltavariant amper circuleerde. Sinds de opmars van de deltavariant in verschillende landen, klinkt er een ander geluid.
Niet alleen in Massachusetts (1), maar ook in India, Finland en Wisconsin tonen kleinschalige studies aan dat ook gevaccineerde personen na besmetting met de deltavariant het virus nog sterk kunnen doorgeven (8-11):
- Onderzoekers van de universiteit van Wisconsin vergeleken de Ct-waarde van 699 stalen, waaronder 310 stalen van gevaccineerden en 389 van niet-gevaccineerden.
- Er werden lage Ct-waarden (< 25) vastgesteld bij respectievelijk 68% van de stalen van gevaccineerde personen en bij 63% van de stalen van niet-gevaccineerde personen.
- Het ging om stalen van zowel symptomatische als asymptomatische personen (11).
- Om na te gaan of de stalen van de gevaccineerden ook effectief besmettelijk waren, bekeken onderzoekers het effect van deze stalen op gekweekte cellen die vatbaar zijn voor een infectie met het coronavirus.
- Daaruit bleek dat 95% van de gevaccineerden besmettelijk waren vs. 88% van de niet-gevaccineerden (11).
Dergelijke kleinschalige studies zijn waardevol en tonen aan dat we voorzichtig moeten omspringen met de deltavariant. Toch wil dit niet zeggen dat de vaccins niet werken. De studies hebben dan ook een aantal belangrijke beperkingen (1):
- Ten eerste wordt er in de studies hoofdzakelijk gekeken naar symptomatische infecties.
- Het is niet onlogisch dat de virale lading tussen gevaccineerden met symptomen en niet-gevaccineerden met symptomen gelijkaardig is. Alleen is de kans op een symptomatisch infectie vele malen kleiner bij gevaccineerden.
- Het aantal doorbraakinfecties is nog steeds zeer beperkt, ook met de deltavariant.
- De aangehaalde studies zijn slechts momentopnames, waarbij telkens slechts één staalafname gebeurde.
- Het is onduidelijk of gevaccineerden even lang besmettelijk zijn als niet-gevaccineerden.
- De virale lading, die in elk van deze studies als maat voor besmettelijkheid wordt gebruikt, is slechts één factor van belang.
- Ook de mate waarin je symptomen vertoont na infectie is van belang. Als je bijvoorbeeld minder niest of hoest, zal je het virus wellicht minder verspreiden. Dergelijke factoren worden niet in rekening gebracht.
Wat nu?
De hoge besmettelijkheid van de deltavariant vraagt zeker en vast een hogere waakzaamheid. Zo blijft het allicht verstandig om op drukke overdekte plaatsen, zoals concerten en winkels, een mondmasker te dragen. Ook in de VS, waar de mondmaskerplicht al enige tijd geleden werd verlaten, klinkt de roep om opnieuw mondmaskers te dragen bij indoorevenementen in gebieden met een hoge kans op besmetting. De Centra voor Ziektepreventie en Controle (CDC) definiëren een hoogrisicogebied als een gebied met meer dan 100 nieuwe besmettingen op 100.000 inwoners (6).
Conclusie
Nieuw onderzoek lijkt aan te tonen dat gevaccineerde personen die alsnog besmet raken met de deltavariant, het coronavirus even goed kunnen doorgeven als niet-gevaccineerde personen. Maar dat wil niet zeggen dat de vaccins niet werken. De kans om besmet te raken is veel kleiner als je gevaccineerd bent, net als de kans om ernstig ziek te worden. Daarnaast kunnen ook mondmaskers in drukke, overdekte ruimtes het risico op besmetting helpen beperken.
